Çocukların ebeveynlerine oranla daha süratli öğrenme ve kullanmaya başlamasıyla çocuklar açısından denetimsiz bir biçimde teknoloji kullanması artmıştır. Buna bağlı olarak, şuurlu annelerin dertleri da artmıştır. Çocuğu sokakta değil tahminen, meskende ve gözünün önünde, yanında, ancak elindeki tablet yahut telefondan ne yaptığını bilmiyor, oynadığı oyunun içeriğinden haberi yok…
“EBEVEYN olmak” deyince aklınıza ne geliyor? Çocuğu yedirmek, içirmek, giydirmek, okula gönderip düzgün bir meslek sahibi olması için didinmek midir ebeveynlik?
Çocuğun yalnızca karnını doyurmak, sırtını giydirmekle iş bitmiyor. Çocuğun temel gereksinimi olan inanç ve şartsız sevgiyi sağlamak, kendinden emin ve özgüvenli çocuk yetiştirmek için gereklidir ebeveynlik.
Anne ve evlât bağı, annenin hamileliği ile başlayıp, bebeğin dünyaya gözlerini açması ile devam eder. Çocuğun dünyaya geldiği birinci dakikalardan itibaren ebeveyn ve çocuk içinde bir etkileşim olur. Çocuklar dünyayı anne ve babalarının gözlerinden görürler. Dünyaya gözlerini birinci açtıkları andan itibaren model aldıkları bireyler ebeveynleridir.
Freud, kişiliğin 0-6 yaş içinde geliştiğini belirtmektedir. Bu yaş devrinde çocuk, en epey ebeveyni ile vakit geçirmekten ve onlar ile etkileşim hâlinde olmaktan keyifli olur. Onların davranış ve konuşmalarını örnek alır. Olaylara nasıl reaksiyon veriyorlar, en küçük bir şey karşısında öfkeleniyorlar mı, olayları nasıl tahlile ulaştırıyorlar, öbür beşerler ile olan alakaları nasıl gerçekleştiriyorlar, çocuk daima bunları gözlemleyerek öğrenir. Şayet çocuğunuzun yaptığı ve sizin hoşunuza gitmeyen bir davranışı var ise, evvela kendi davranışlarınızı gözden geçirmelisiniz!
Ebeveyninin yanlış tavırlarından dolayı, mesela palavra, şiddet yahut öfkenin hâkim olduğu bir ortamda büyüyen bir çocuğun ferdi ömründe etrafı ve ailesi ile de sıhhatsiz bağlantılar kurması kaçınılmaz bir durumdur. Pekala, çocuk yetiştirme sürecinde anne-baba tavırları nelerdir?
Demokratik anne-baba tavrı
Demokratik tavırda ebeveynler çocuklarına şartsız sevgi ve hürmet gösterirler. Anne babanın çocuğa karşı tavırları istikrarlı ve inanç vericidir. Bir sorun olduğu vakit sorun aile içerisinde konuşulur. Fakat son karar, çocuğun kendisine bırakılır.
Çocuğa yaşına uygun biçimde sorumluluk verilir ve anne baba bunu denetler. Anne baba, çocuklarına sevgisini her daim muhakkak eder. Çocuk bu sevgi ve şefkatin farkındadır, ailesinin kendisine dayanak olduğunu bilir. Bir mevzu hakkında fikrini rahatlıkla söyleyebilir.
Ebeveyni tarafınca fikirlerine paha verilen ve dinlenilen çocuk, bir sorun ile karşılaştığı vakit ailesinden yardım istemekte tereddüt etmez. Zira onun için aile, en inançlı sığınaktır.
Çok kollayıcı anne baba tavrı
Çok kollayıcı anne baba tavrında, çocuğa karşı gereğinden çok müdahale vardır. Anne baba devamlı olarak çocuğu her şeyden müdafaaya çalışır. Çocuğun tek başına hakikat sonucu veremeyeceğini düşündüğü için daima müdahalede bulunur ve çocuğunun yerine kendisi karar vermek ister.
Bu tavırla hareket eden anne babalar, evlâtlarının kendilerine bağımlı olmasını ve anne babanın isteklerini sorgulamadan yerine getirmesini isterler. Zira çocukları ismine en hakikat sonucu kendilerinin vereceklerine inanmışlardır.
Çok baskıcı anne baba tavrı
Çok baskıcı ebeveyn, çocuğa karşı sürekli denetleyici bir tavır içerisindedir. Kendi isteklerini zorla kabul ettirme uğraşındadır. hiç bir vakit çocuğun hayâllerini, ilgi ve isteklerini ciddiye almaz ve çocuğun bunları gerçekleştirmesine müsaade etmez. bu türlü davranış gösteren anne babaların çocukları toplum içerisinde saldırgan ve inatçı davranışlar sergilerler.
Çok hoşgörülü tavır
Çok hoşgörülü tavır sergileyen anne babalar, çocuklarının tüm isteklerine onay verirler. Çocuklarının isteklerine karşı gelmedikleri üzere, hiç bir sınırlama da getirmezler. Çocukların istekleri bitmeyince, en sonunda anne babanın tahammül hudutları aşılır. Bu sefer ebeveyn, çocukları ile baş etmeninin yolunu katı cezalar uygulayarak dener. bu türlü başa çıkma yolları arasa da hem hoşgörülü, tıpkı vakitte katı tavır sergileyen ebeveyn, çocuklarda bu defa de baş karışıklığına yol açar.
İlgisiz anne baba tavrı
İlgisiz ebeveynler, çocuklarına kural koymayan, çocuklarını ihmâl eden, onların en temel gereksinimi olan sevgi ve ilgiden çocuğu yoksun bırakan çiftlerdir. Çocuklarına vakit ayıramamalarının niçinini ise ağır çalışma ömrü üzere mazeretler ileri sürerek tabir ederler. Zira çocuk, onlar için bir ayak bağı olmaktadır.
Ebeveynin sevgi ve şefkatinden yoksun büyüyen çocuklar, fizikî olarak birer yetişkin olsalar da duygusal olarak eksik kalırlar. Burada kastedilen, ebeveynin çalışmasından dolayı çocuğuna vakit ayıramaması değil, ilgisizliğine karşı çalışmasını mazeret göstermesidir.
Tutarsız anne baba tavrı
Ebeveynin “dengesiz ve kararsız” davranışları, çocuğun eğitim ve gelişmenine olumsuz tarafta tesir eder. Tutarsız ebeveyn tavrı, genel olarak anne babanın bir mevzu hakkında farklı tavır sergilemesidir. bu biçimde olunca, çocuk hangi sonucun yanlışsız olduğu konusunda baş karışıklığı yaşar, çelişkiye düşer.
Mükemmeliyetçi anne baba tavrı
Anne babası tarafınca daima eleştirilen, sevilme, onay alma, kabul görme üzere muhtaçlıklarının yalnızca bir muvaffakiyet gösterdiği vakit karşılandığını bakılırsan çocuk, mükemmeliyetçi özellikler taşır.
Dijital ebeveynlik nedir?
Günümüz dünyasında ebeveyn davranışları ve süratle gelişen teknolojinin buna katkısı yahut bizden götürdüklerine bakacak olursak, teknoloji, ömrümüzün ayrılmaz bir kesimi hâline gelmiştir. hayatın büyük bir alanında kolaylıklar sunmak ile birlikte çocukların ebeveynlerine oranla daha süratli öğrenme ve kullanmaya başlamasıyla çocuklar açısından denetimsiz bir biçimde teknoloji kullanması artmıştır. Buna bağlı olarak, şuurlu annelerin telaşları da artmıştır. Çocuğu sokakta değil tahminen, meskende ve gözünün önünde, yanında, fakat elindeki tablet yahut telefondan ne yaptığını bilmiyor, oynadığı oyunun içeriğinden haberi yok…
Çocukların, zihinsel ve fizikî gelişimlerini bir epey istikametten etkileyebilecek olan bu mevzuda, “ebeveynlerin, çocukların dijital dünyasında güzel birer rehber olabilmeleri ve süratle gelişen teknolojinin hakikat kullanım şekillerini çocuklarına aşılayabilmeleri için sahip olmaları gereken özellikler, dijital ebeveynlik kavramını oluşturmuştur”. (Mahmut Yay)
değişen teknolojinin çocuk ve gençlere faydaları nelerdir?
Emele uygun ve hakikat biçimde kullanıldığı vakit internet teknolojileri çocuk ve gençlere birfazlaca fırsat sunar. Bu fırsatları şu biçimde sıralayabiliriz: Yurtiçi ve yurtharicinde yayımlanmış olan birfazlaca haber ve makaleye kolay ulaşım sağlamak, yabancı lisan eğitimi veren biroldukca siteye ulaşmak, lisan maharetlerini geliştirmek, 3d çizimler yapmak ve uzaktan eğitimler ile kendilerini biroldukça alanda geliştirme fırsatı…
İnternet teknolojisi, günlük hayatta ulaşılması güç olan bir bireye e-posta ile bağlantı kurma ve paylaşımda bulunma fırsatı sağlıyor. Üstteki listeyi uzatmak da mümkün, fakat burada değerli olan, ebeveynlerin hedefe uygun ve sağlıklı internet kullanmasında çocuklarına yanlışsız rehberlik etmeleridir.
Çocukları bekleyen riskler nelerdir?
Nasıl ki çocuğunuzu bir yabancı ile baş başa bırakmıyor, tanımadığınız bir kimseye çocuk teslim etmiyorsanız, ucu bucağı aşikâr olmayan, tabansız bir kuyuyu andıran internet ortamında çocukların denetimsiz bir biçimde başıboş bırakılmaları da büyük bir risk teşkil eder.
Bu risklere göz atacak olursak…
Çocuklar bu ortamlarda fizikî ve zihinsel olarak hazır olmadıkları kimi görsellere maruz kalabilirler. Şiddet içeren oyunlar ve husus kullanması üzere çocukları makus istikamette etkileyebilecek olan sitelere kolay kolay ulaşım sağlayabilirler. Filtre kullanılmaması durumunda, apansız çıkan kimi reklâmlar, çocukların olumsuz içeriklere maruz kalma oranını yükseltir. bu türlü çocukların küçük yaşta şiddet içerikli oyunlar oynaması, ileriki yaşlarında şiddete eğilimli bireyler hâline gelme olasılıklarını da yükseltir. Çocuğun internet ortamında tanımadıkları beşerler ile bağlantıya geçmesi kararı, arkadaşlık zannettiği yanlış alakalar geliştirmesi yahut kandırılması, ailesine ilişkin birtakım ayrıntıları yabancılar ile paylaşması, taciz ve istismar üzere, kişinin ömründe travma tesiri oluşturan olaylara maruz kalması kaçınılmazdır.
Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken konularsa şunlar:
şahsi bilgiler hiç kimselerle paylaşılmamalı; bu noktada çocuğunuzun fotoğraflarını toplumsal ortamda paylaşmayın!
Çocuğun yaşı göz önünde bulundurularak, internette geçireceği vakte kısıtlama getirebilirsiniz. Doğal çocuğa sınırlama getirirken, kendi elimizden telefon düşmüyorsa, yapılan ikaz ve konulan kuralların çocuk tarafınca dikkate alınmasını da beklemeyin. Zira çocuk kelam ile değil, davranış ile terbiye olur.
0-2 yaş bebeklerin beyin gelişimi için kritik bir periyot olduğundan, iki yaşından evvel çocukların ekran kullanması ziyanlıdır.
Hem yetişkinler, birebir vakitte çocuklar için gündelik hayattaki iş ve sorumlulukları aksatacak biçimde ekran kullanması ve oynanan her türlü oyun bağımlılığa yol açacağı ve bunun yanı sıra fizikî ve ruhsal meselelere kapı aralayacağı için, bu durum, “problemli kullanım” olarak kabul edilir. bu biçimde bir durumda okuldaki rehber öğretmenden yahut bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
Cep telefonu, televizyon ve tablet, çocuk bakıcısı olarak görülmemelidir. Çocuk yemek yemiyor yahut durmuyor diye ekran karşısına oturtmak, onları âdeta hipnotize ederek gerçek dünyadan soyutlamaktır.
Çocuğunuza her tarafıyla rol model olduğunuzu unutmayın; çocuğunuz bu aletleri elinizden düşürmediğinizi görürse, bunun olağan olduğunu düşünebilir. Sizi kitap okurken, büyüklere hürmet, küçüklere sevgi ve şefkat içerisinde görüp örnek almasına imkan sağlayın.
Unutmayın, ileride çocuğunuzun nasıl bir birey olacağı, küçükken atılan temlerde gizlidir. Teknoloji sizi yönetmesin, siz teknolojiyi yönetin!
“EBEVEYN olmak” deyince aklınıza ne geliyor? Çocuğu yedirmek, içirmek, giydirmek, okula gönderip düzgün bir meslek sahibi olması için didinmek midir ebeveynlik?
Çocuğun yalnızca karnını doyurmak, sırtını giydirmekle iş bitmiyor. Çocuğun temel gereksinimi olan inanç ve şartsız sevgiyi sağlamak, kendinden emin ve özgüvenli çocuk yetiştirmek için gereklidir ebeveynlik.
Anne ve evlât bağı, annenin hamileliği ile başlayıp, bebeğin dünyaya gözlerini açması ile devam eder. Çocuğun dünyaya geldiği birinci dakikalardan itibaren ebeveyn ve çocuk içinde bir etkileşim olur. Çocuklar dünyayı anne ve babalarının gözlerinden görürler. Dünyaya gözlerini birinci açtıkları andan itibaren model aldıkları bireyler ebeveynleridir.
Freud, kişiliğin 0-6 yaş içinde geliştiğini belirtmektedir. Bu yaş devrinde çocuk, en epey ebeveyni ile vakit geçirmekten ve onlar ile etkileşim hâlinde olmaktan keyifli olur. Onların davranış ve konuşmalarını örnek alır. Olaylara nasıl reaksiyon veriyorlar, en küçük bir şey karşısında öfkeleniyorlar mı, olayları nasıl tahlile ulaştırıyorlar, öbür beşerler ile olan alakaları nasıl gerçekleştiriyorlar, çocuk daima bunları gözlemleyerek öğrenir. Şayet çocuğunuzun yaptığı ve sizin hoşunuza gitmeyen bir davranışı var ise, evvela kendi davranışlarınızı gözden geçirmelisiniz!
Ebeveyninin yanlış tavırlarından dolayı, mesela palavra, şiddet yahut öfkenin hâkim olduğu bir ortamda büyüyen bir çocuğun ferdi ömründe etrafı ve ailesi ile de sıhhatsiz bağlantılar kurması kaçınılmaz bir durumdur. Pekala, çocuk yetiştirme sürecinde anne-baba tavırları nelerdir?
Demokratik anne-baba tavrı
Demokratik tavırda ebeveynler çocuklarına şartsız sevgi ve hürmet gösterirler. Anne babanın çocuğa karşı tavırları istikrarlı ve inanç vericidir. Bir sorun olduğu vakit sorun aile içerisinde konuşulur. Fakat son karar, çocuğun kendisine bırakılır.
Çocuğa yaşına uygun biçimde sorumluluk verilir ve anne baba bunu denetler. Anne baba, çocuklarına sevgisini her daim muhakkak eder. Çocuk bu sevgi ve şefkatin farkındadır, ailesinin kendisine dayanak olduğunu bilir. Bir mevzu hakkında fikrini rahatlıkla söyleyebilir.
Ebeveyni tarafınca fikirlerine paha verilen ve dinlenilen çocuk, bir sorun ile karşılaştığı vakit ailesinden yardım istemekte tereddüt etmez. Zira onun için aile, en inançlı sığınaktır.
Çok kollayıcı anne baba tavrı
Çok kollayıcı anne baba tavrında, çocuğa karşı gereğinden çok müdahale vardır. Anne baba devamlı olarak çocuğu her şeyden müdafaaya çalışır. Çocuğun tek başına hakikat sonucu veremeyeceğini düşündüğü için daima müdahalede bulunur ve çocuğunun yerine kendisi karar vermek ister.
Bu tavırla hareket eden anne babalar, evlâtlarının kendilerine bağımlı olmasını ve anne babanın isteklerini sorgulamadan yerine getirmesini isterler. Zira çocukları ismine en hakikat sonucu kendilerinin vereceklerine inanmışlardır.
Çok baskıcı anne baba tavrı
Çok baskıcı ebeveyn, çocuğa karşı sürekli denetleyici bir tavır içerisindedir. Kendi isteklerini zorla kabul ettirme uğraşındadır. hiç bir vakit çocuğun hayâllerini, ilgi ve isteklerini ciddiye almaz ve çocuğun bunları gerçekleştirmesine müsaade etmez. bu türlü davranış gösteren anne babaların çocukları toplum içerisinde saldırgan ve inatçı davranışlar sergilerler.
Çok hoşgörülü tavır
Çok hoşgörülü tavır sergileyen anne babalar, çocuklarının tüm isteklerine onay verirler. Çocuklarının isteklerine karşı gelmedikleri üzere, hiç bir sınırlama da getirmezler. Çocukların istekleri bitmeyince, en sonunda anne babanın tahammül hudutları aşılır. Bu sefer ebeveyn, çocukları ile baş etmeninin yolunu katı cezalar uygulayarak dener. bu türlü başa çıkma yolları arasa da hem hoşgörülü, tıpkı vakitte katı tavır sergileyen ebeveyn, çocuklarda bu defa de baş karışıklığına yol açar.
İlgisiz anne baba tavrı
İlgisiz ebeveynler, çocuklarına kural koymayan, çocuklarını ihmâl eden, onların en temel gereksinimi olan sevgi ve ilgiden çocuğu yoksun bırakan çiftlerdir. Çocuklarına vakit ayıramamalarının niçinini ise ağır çalışma ömrü üzere mazeretler ileri sürerek tabir ederler. Zira çocuk, onlar için bir ayak bağı olmaktadır.
Ebeveynin sevgi ve şefkatinden yoksun büyüyen çocuklar, fizikî olarak birer yetişkin olsalar da duygusal olarak eksik kalırlar. Burada kastedilen, ebeveynin çalışmasından dolayı çocuğuna vakit ayıramaması değil, ilgisizliğine karşı çalışmasını mazeret göstermesidir.
Tutarsız anne baba tavrı
Ebeveynin “dengesiz ve kararsız” davranışları, çocuğun eğitim ve gelişmenine olumsuz tarafta tesir eder. Tutarsız ebeveyn tavrı, genel olarak anne babanın bir mevzu hakkında farklı tavır sergilemesidir. bu biçimde olunca, çocuk hangi sonucun yanlışsız olduğu konusunda baş karışıklığı yaşar, çelişkiye düşer.
Mükemmeliyetçi anne baba tavrı
Anne babası tarafınca daima eleştirilen, sevilme, onay alma, kabul görme üzere muhtaçlıklarının yalnızca bir muvaffakiyet gösterdiği vakit karşılandığını bakılırsan çocuk, mükemmeliyetçi özellikler taşır.
Dijital ebeveynlik nedir?
Günümüz dünyasında ebeveyn davranışları ve süratle gelişen teknolojinin buna katkısı yahut bizden götürdüklerine bakacak olursak, teknoloji, ömrümüzün ayrılmaz bir kesimi hâline gelmiştir. hayatın büyük bir alanında kolaylıklar sunmak ile birlikte çocukların ebeveynlerine oranla daha süratli öğrenme ve kullanmaya başlamasıyla çocuklar açısından denetimsiz bir biçimde teknoloji kullanması artmıştır. Buna bağlı olarak, şuurlu annelerin telaşları da artmıştır. Çocuğu sokakta değil tahminen, meskende ve gözünün önünde, yanında, fakat elindeki tablet yahut telefondan ne yaptığını bilmiyor, oynadığı oyunun içeriğinden haberi yok…
Çocukların, zihinsel ve fizikî gelişimlerini bir epey istikametten etkileyebilecek olan bu mevzuda, “ebeveynlerin, çocukların dijital dünyasında güzel birer rehber olabilmeleri ve süratle gelişen teknolojinin hakikat kullanım şekillerini çocuklarına aşılayabilmeleri için sahip olmaları gereken özellikler, dijital ebeveynlik kavramını oluşturmuştur”. (Mahmut Yay)
değişen teknolojinin çocuk ve gençlere faydaları nelerdir?
Emele uygun ve hakikat biçimde kullanıldığı vakit internet teknolojileri çocuk ve gençlere birfazlaca fırsat sunar. Bu fırsatları şu biçimde sıralayabiliriz: Yurtiçi ve yurtharicinde yayımlanmış olan birfazlaca haber ve makaleye kolay ulaşım sağlamak, yabancı lisan eğitimi veren biroldukca siteye ulaşmak, lisan maharetlerini geliştirmek, 3d çizimler yapmak ve uzaktan eğitimler ile kendilerini biroldukça alanda geliştirme fırsatı…
İnternet teknolojisi, günlük hayatta ulaşılması güç olan bir bireye e-posta ile bağlantı kurma ve paylaşımda bulunma fırsatı sağlıyor. Üstteki listeyi uzatmak da mümkün, fakat burada değerli olan, ebeveynlerin hedefe uygun ve sağlıklı internet kullanmasında çocuklarına yanlışsız rehberlik etmeleridir.
Çocukları bekleyen riskler nelerdir?
Nasıl ki çocuğunuzu bir yabancı ile baş başa bırakmıyor, tanımadığınız bir kimseye çocuk teslim etmiyorsanız, ucu bucağı aşikâr olmayan, tabansız bir kuyuyu andıran internet ortamında çocukların denetimsiz bir biçimde başıboş bırakılmaları da büyük bir risk teşkil eder.
Bu risklere göz atacak olursak…
Çocuklar bu ortamlarda fizikî ve zihinsel olarak hazır olmadıkları kimi görsellere maruz kalabilirler. Şiddet içeren oyunlar ve husus kullanması üzere çocukları makus istikamette etkileyebilecek olan sitelere kolay kolay ulaşım sağlayabilirler. Filtre kullanılmaması durumunda, apansız çıkan kimi reklâmlar, çocukların olumsuz içeriklere maruz kalma oranını yükseltir. bu türlü çocukların küçük yaşta şiddet içerikli oyunlar oynaması, ileriki yaşlarında şiddete eğilimli bireyler hâline gelme olasılıklarını da yükseltir. Çocuğun internet ortamında tanımadıkları beşerler ile bağlantıya geçmesi kararı, arkadaşlık zannettiği yanlış alakalar geliştirmesi yahut kandırılması, ailesine ilişkin birtakım ayrıntıları yabancılar ile paylaşması, taciz ve istismar üzere, kişinin ömründe travma tesiri oluşturan olaylara maruz kalması kaçınılmazdır.
Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken konularsa şunlar:
şahsi bilgiler hiç kimselerle paylaşılmamalı; bu noktada çocuğunuzun fotoğraflarını toplumsal ortamda paylaşmayın!
Çocuğun yaşı göz önünde bulundurularak, internette geçireceği vakte kısıtlama getirebilirsiniz. Doğal çocuğa sınırlama getirirken, kendi elimizden telefon düşmüyorsa, yapılan ikaz ve konulan kuralların çocuk tarafınca dikkate alınmasını da beklemeyin. Zira çocuk kelam ile değil, davranış ile terbiye olur.
0-2 yaş bebeklerin beyin gelişimi için kritik bir periyot olduğundan, iki yaşından evvel çocukların ekran kullanması ziyanlıdır.
Hem yetişkinler, birebir vakitte çocuklar için gündelik hayattaki iş ve sorumlulukları aksatacak biçimde ekran kullanması ve oynanan her türlü oyun bağımlılığa yol açacağı ve bunun yanı sıra fizikî ve ruhsal meselelere kapı aralayacağı için, bu durum, “problemli kullanım” olarak kabul edilir. bu biçimde bir durumda okuldaki rehber öğretmenden yahut bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
Cep telefonu, televizyon ve tablet, çocuk bakıcısı olarak görülmemelidir. Çocuk yemek yemiyor yahut durmuyor diye ekran karşısına oturtmak, onları âdeta hipnotize ederek gerçek dünyadan soyutlamaktır.
Çocuğunuza her tarafıyla rol model olduğunuzu unutmayın; çocuğunuz bu aletleri elinizden düşürmediğinizi görürse, bunun olağan olduğunu düşünebilir. Sizi kitap okurken, büyüklere hürmet, küçüklere sevgi ve şefkat içerisinde görüp örnek almasına imkan sağlayın.
Unutmayın, ileride çocuğunuzun nasıl bir birey olacağı, küçükken atılan temlerde gizlidir. Teknoloji sizi yönetmesin, siz teknolojiyi yönetin!