Günümüzde teknolojik aletlerin kullanması hayatın her alanında hem işimizi kolaylaştırıyor tıpkı vakitte ömrümüzü ele geçirme noktasına gelerek bize birtakım zorluklar yaşatabiliyor. İşimizi kolaylaştırma ve ömrümüzü ele geçirme içinde bu dengeyi nasıl kurabiliriz? Daha da değerlisi çocukların teknoloji kullanması üstündeki bu dengeyi nasıl yönetebiliriz?
Bilhassa pandemi üzere günümüz şartlarında, teknoloji kullanmasının boyutu çocuklar için sonu aşarak, sorunlu hale gelmeye epey müsait olmaktadır. Çocukların toplumsal hayattan kopması, fizikî aktiviteden uzak kalması bu durumu pekiştirmektedir. Pekala bunun önüne geçmek için ebeveynler ne yapmalıdır?
Çocuk gelişmeninde her hususta olduğu üzere bunda da ebeveynin rol model olması büyük değer taşıyor. Çocuğun hayatında, telefon bilgisayar tablet vb. mamüllerin birinci sırada yer almasını istemiyorsanız, bunu ebeveyn olarak sizler de ona göstererek yapmalısınız. Anne ve babanın da teknolojik aletlere gömüldüğü bir aile ortamında çocuktan farklı bir şey beklemek, epey da mümkün değildir. Örneğin, işten konuta geldiğinizde telefonu bir kenara bırakarak çocuğunuzla bir süre vakit geçirmek, meskende her insanın telefon, bilgisayar, televizyondan uzak durarak birlikte vakit geçirdiği vakit içinder yaratmak, ya da dışarıda sosyalleşecek, fizikî aktivite yapılacak ortamlarda birlikte vakit geçirmek kıymetlidir.
Teknoloji kullanması büsbütün engellenemez lakin muhtaçlık doğrultusunda kısıtlanmalıdır. Çocuğun yaşına ve okuldan geriye kalan boş vaktine göre belirlenecek bir vakit dilimi olmalı ve iki ebeveyn de bu vakit dilimine uyma konusunda tıpkı yaklaşımı sürdürmelidir. Bu tıp sınırlamaları koyarken, aileler başlangıçta zorlanabilmekte fakat istikrarlı ve kararlı bir duruş sergiledikleri takdirde muvaffakiyet elde edebilmektedirler. Burada değerli olan nokta, hudut koyarken çocukla inatlaşmamak, yasaklama mantığı gütmeden bunun gereklilikleri konusunda kendisine bilgi vermektir. Teknolojiden uzak kalacağı vakit içinder için alternatif aktiviteler bulmak da düşünülebilir.
Kısıtlama getirmeyi kolaylaştıran yollardan birisi de, meskende teknolojik aletlerin çocuğun kullanmasına özel alanlarda olması yerine ortak alanlarda olmasıdır. Örneğin bilgisayarı odasında tutmak yerine salonda tutmak, bu biçimdece denetimli kullanması desteklemek bir alternatiftir. Telefon, tablet vb. üzerinde kimi uygulamalarda vakit sonu bulunmaktadır, çocuğun yaşına uygun bu sınırlamalar da kullanılarak kendisinin de vakit denetimini yapabilmesi sağlanabilir.
Çocuğa hudut koyarken, yaşı, kişiliği, teknolojiyi en çok kullandığı alanlar vb. göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuk en hayli toplumsal medyada mı vakit geçiriyor, yoksa oyun mu oynuyor, online oyunlar mı oynuyor, dizi / sinema mi izliyor? Bunların hepsine uygun farklı müdahale gerekir. Örneğin online oyun oynayan ve burada saatlerce vakit geçiren bir çocuğa hudut koymaya çalışırken bir anda “günde yarım saat oyun oyna” demek fazlaca gerçekçi olmayacaktır. Azaltarak ve oynadığı oyunun müddetine de uygun bir vakit dilimini çocukla birlikte belirlemek daha fonksiyonel olacaktır. Tabiki bütün bunlarla birlikte, gerek oyun gerek toplumsal medya / dizi, sinema vb. olsun girilen içeriklerin çocuğun yaşına uygunluğu ebeveyn tarafınca denetim edilmeli ve uygunsuz bir içerik kelam hususuysa vakit kısıtı gözetmeksizin müdahale edilmelidir. Burada bahsedilen uygunsuz içeriği bulunmayan hususlar içindir.
Her hususta olduğu üzere teknoloji kullanması konusunda da çocukla bağlantı halinde olmak epeyce değerlidir. İzlediği / oynadığı bir biçimde maruz kaldığı içerik hakkında ebeveynlerin bilgisi olmalıdır. Daima oynadığı bir oyun var ise ebeveyn de o oyun hakkında bilgi edinmelidir. Daima izlediği bir dizi var ise, ebeveyn de izlemelidir. Dahası bu içerikler hakkında çocukla sohbet etmek değerlidir. O oyundaki hangi karakteri seviyor, niye seviyor, onunla ne yapmayı seviyor, niye bu oyun ilgisini çekiyor, bu dizi / sinemadaki hangi karakteri kendisine yakın buluyor? Bu üzere sorularla çocuğun ilgi duyduğu içeriklere dair konuşulmalıdır. bu biçimdece hem pasif bir teknoloji kullanmasının önüne geçilmiş olur tıpkı vakitte çocuğun iç dünyası hakkında bilgi edinilmiş olur.
Yaşlara göre dikkat edilmesi gerekenler
0-3 yaş: Ekrandan mümkün olduğunca uzak olmalıdır.
3-4 yaş: Günde en çok 1 saat ekran mühleti olmalıdır. Bu müddette maruz kalınan içerik hakkında çocukla konuşulmalı, somut ve soyut kavramlara değinilmelidir. Pasif bir biçimde izleyici olmaması kıymetlidir.
5-6 yaş: Tek başına teknolojik aletler ile vakit geçirmemelidir, ilgilenilen içerik kesinlikle denetim edilmelidir. Odasına bilgisayar, tablet vb. konulmamalıdır, ortak alanda denetim altında ve hudutlu kullanmasına müsaade verilmelidir.
7-8 yaş: Ekranda görülen her şeyin gerçek olmadığı anlatılmalıdır. Kendisini rahatsız eden içeriklere maruz kalırsa gelip söylemesi konusunda cesaretlendirilmelidir. Denetimli ve kontrol altında kullanıma devam edilmelidir.
9-10 yaş: Bu yaşta çocuklar kendilerine ilişkin telefon, tablet, bilgisayar isteyebilirler. Bilhassa telefon kullanması mümkün olduğunca ertelenmelidir zira telefon daima elinin altında sınırsız bir internet kullanması demektir ve ziyanlı içeriklere erişim riski bulunmaktadır.
11-12 yaş: Bu yaşta çocuklar daha bağımsız hareket etmek isterler ve hareketlerini denetlemek ve gözetlemek daha zorlaşır. Bu niçinle sorumluluk almayı öğretmek gerekir. İnternetin ziyanlı içerikleri ve çok kullanmasından dolayı yaşayabileceği meseleler hakkında bilgi verilip, niye sınırlanması gerektiği anlatılıp ortak bir sınırlama alanı oluşturabilirsiniz. Yasaklamalar, daha hayli sonu aşmasına sebep olacağı için çocukla bu hususta gerçek irtibat kurulması değerlidir.
Bilhassa pandemi üzere günümüz şartlarında, teknoloji kullanmasının boyutu çocuklar için sonu aşarak, sorunlu hale gelmeye epey müsait olmaktadır. Çocukların toplumsal hayattan kopması, fizikî aktiviteden uzak kalması bu durumu pekiştirmektedir. Pekala bunun önüne geçmek için ebeveynler ne yapmalıdır?
Çocuk gelişmeninde her hususta olduğu üzere bunda da ebeveynin rol model olması büyük değer taşıyor. Çocuğun hayatında, telefon bilgisayar tablet vb. mamüllerin birinci sırada yer almasını istemiyorsanız, bunu ebeveyn olarak sizler de ona göstererek yapmalısınız. Anne ve babanın da teknolojik aletlere gömüldüğü bir aile ortamında çocuktan farklı bir şey beklemek, epey da mümkün değildir. Örneğin, işten konuta geldiğinizde telefonu bir kenara bırakarak çocuğunuzla bir süre vakit geçirmek, meskende her insanın telefon, bilgisayar, televizyondan uzak durarak birlikte vakit geçirdiği vakit içinder yaratmak, ya da dışarıda sosyalleşecek, fizikî aktivite yapılacak ortamlarda birlikte vakit geçirmek kıymetlidir.
Teknoloji kullanması büsbütün engellenemez lakin muhtaçlık doğrultusunda kısıtlanmalıdır. Çocuğun yaşına ve okuldan geriye kalan boş vaktine göre belirlenecek bir vakit dilimi olmalı ve iki ebeveyn de bu vakit dilimine uyma konusunda tıpkı yaklaşımı sürdürmelidir. Bu tıp sınırlamaları koyarken, aileler başlangıçta zorlanabilmekte fakat istikrarlı ve kararlı bir duruş sergiledikleri takdirde muvaffakiyet elde edebilmektedirler. Burada değerli olan nokta, hudut koyarken çocukla inatlaşmamak, yasaklama mantığı gütmeden bunun gereklilikleri konusunda kendisine bilgi vermektir. Teknolojiden uzak kalacağı vakit içinder için alternatif aktiviteler bulmak da düşünülebilir.
Kısıtlama getirmeyi kolaylaştıran yollardan birisi de, meskende teknolojik aletlerin çocuğun kullanmasına özel alanlarda olması yerine ortak alanlarda olmasıdır. Örneğin bilgisayarı odasında tutmak yerine salonda tutmak, bu biçimdece denetimli kullanması desteklemek bir alternatiftir. Telefon, tablet vb. üzerinde kimi uygulamalarda vakit sonu bulunmaktadır, çocuğun yaşına uygun bu sınırlamalar da kullanılarak kendisinin de vakit denetimini yapabilmesi sağlanabilir.
Çocuğa hudut koyarken, yaşı, kişiliği, teknolojiyi en çok kullandığı alanlar vb. göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuk en hayli toplumsal medyada mı vakit geçiriyor, yoksa oyun mu oynuyor, online oyunlar mı oynuyor, dizi / sinema mi izliyor? Bunların hepsine uygun farklı müdahale gerekir. Örneğin online oyun oynayan ve burada saatlerce vakit geçiren bir çocuğa hudut koymaya çalışırken bir anda “günde yarım saat oyun oyna” demek fazlaca gerçekçi olmayacaktır. Azaltarak ve oynadığı oyunun müddetine de uygun bir vakit dilimini çocukla birlikte belirlemek daha fonksiyonel olacaktır. Tabiki bütün bunlarla birlikte, gerek oyun gerek toplumsal medya / dizi, sinema vb. olsun girilen içeriklerin çocuğun yaşına uygunluğu ebeveyn tarafınca denetim edilmeli ve uygunsuz bir içerik kelam hususuysa vakit kısıtı gözetmeksizin müdahale edilmelidir. Burada bahsedilen uygunsuz içeriği bulunmayan hususlar içindir.
Her hususta olduğu üzere teknoloji kullanması konusunda da çocukla bağlantı halinde olmak epeyce değerlidir. İzlediği / oynadığı bir biçimde maruz kaldığı içerik hakkında ebeveynlerin bilgisi olmalıdır. Daima oynadığı bir oyun var ise ebeveyn de o oyun hakkında bilgi edinmelidir. Daima izlediği bir dizi var ise, ebeveyn de izlemelidir. Dahası bu içerikler hakkında çocukla sohbet etmek değerlidir. O oyundaki hangi karakteri seviyor, niye seviyor, onunla ne yapmayı seviyor, niye bu oyun ilgisini çekiyor, bu dizi / sinemadaki hangi karakteri kendisine yakın buluyor? Bu üzere sorularla çocuğun ilgi duyduğu içeriklere dair konuşulmalıdır. bu biçimdece hem pasif bir teknoloji kullanmasının önüne geçilmiş olur tıpkı vakitte çocuğun iç dünyası hakkında bilgi edinilmiş olur.
Yaşlara göre dikkat edilmesi gerekenler
0-3 yaş: Ekrandan mümkün olduğunca uzak olmalıdır.
3-4 yaş: Günde en çok 1 saat ekran mühleti olmalıdır. Bu müddette maruz kalınan içerik hakkında çocukla konuşulmalı, somut ve soyut kavramlara değinilmelidir. Pasif bir biçimde izleyici olmaması kıymetlidir.
5-6 yaş: Tek başına teknolojik aletler ile vakit geçirmemelidir, ilgilenilen içerik kesinlikle denetim edilmelidir. Odasına bilgisayar, tablet vb. konulmamalıdır, ortak alanda denetim altında ve hudutlu kullanmasına müsaade verilmelidir.
7-8 yaş: Ekranda görülen her şeyin gerçek olmadığı anlatılmalıdır. Kendisini rahatsız eden içeriklere maruz kalırsa gelip söylemesi konusunda cesaretlendirilmelidir. Denetimli ve kontrol altında kullanıma devam edilmelidir.
9-10 yaş: Bu yaşta çocuklar kendilerine ilişkin telefon, tablet, bilgisayar isteyebilirler. Bilhassa telefon kullanması mümkün olduğunca ertelenmelidir zira telefon daima elinin altında sınırsız bir internet kullanması demektir ve ziyanlı içeriklere erişim riski bulunmaktadır.
11-12 yaş: Bu yaşta çocuklar daha bağımsız hareket etmek isterler ve hareketlerini denetlemek ve gözetlemek daha zorlaşır. Bu niçinle sorumluluk almayı öğretmek gerekir. İnternetin ziyanlı içerikleri ve çok kullanmasından dolayı yaşayabileceği meseleler hakkında bilgi verilip, niye sınırlanması gerektiği anlatılıp ortak bir sınırlama alanı oluşturabilirsiniz. Yasaklamalar, daha hayli sonu aşmasına sebep olacağı için çocukla bu hususta gerçek irtibat kurulması değerlidir.