Çocukla Vefatı Konuşurken Uygun Düşmeyen Tavır Örnekleri
Sevgili okurlarım ve sitemizin pahalı ziyaretçileri yinedan merhabalar. Elimden geldiğince yazılar yayınlamaya devam edeceğim. Çünkü sizlerden aldığım ağır ilgi beni bir daha sonraki yazımı yazmaya teşvik ediyor ve de heyecanlandırıyor. Evvelki yazımda da aktardığım üzere, çocuğa bir yakınının vefat haberini nasıl anlatırız, nasıl aktarırız ile ilgili bir yazı dizisi hazırlıyordum. Bugün yazı dizisinin ikinci kısmını sizlerle paylaşacağım. Mümkün mertebe anlaşılır ve sade bir lisan kullanmaya dikkat ediyorum. Sizleri kavramlara boğmadan ve de yormadan çabucak yazıma geçmek istiyorum.
Mevt teriminin temelini evvelki yazımda biraz oluşturmaya çalıştım. Artık ise genel olarak ebeveynlerin takındığı tavır ve davranışları konuşmak, aktarmak istiyorum. Ebeveynler vefat hakkında konuşurken iki çeşit uygun düşmeyen tavır sergilerler. Bunlardan birincisi “kaçınmak” yani ebeveyn çocuğa mevt haberini anlatmak istemiyor. Bu sebepten ötürü de ebeveyn değişik öykülere başvuruyor. olağan olarak ki anlatacak kişi yaşadığı o acıyı tahminen de çocuğunun üzülmesini engellemek isteyerek ikinci bir acının önüne geçmek isteyebilir. Lakin unutmayın anlatmak zati paylaşmaktır ve paylaşmak kişiyi rahatlatır. Çocuk jest-mimikleri okuma yeteneği fazlaca lakin epeyce gelişmiş bir biçimde doğar. ötürüsıyla çocuk müşahede yapar. Anne babasına bakar. Yüzü, ses tonu, duruşu ebeveynin üzüldüğünü gösteriyor. bu biçimde bu berbat bir şey olmalı ki anne babamın üzülmesine sebep oluyor diye düşünür. En düzgünü ben de konuşmayayım. Zira bu bahiste konuşmak anne babamı üzüyor. bu biçimdesi bir durum da çocuğun aslında daha fazla kaygılanmasına, neler hissettiğini ebeveyne söylemesine, aktarmasına mani olur. Unutmayın belirsizliğin verdiği endişe gerçeği duymaktan daha fazla çocuğa ziyan verebilir.
Ebeveynin vefat hakkında konuşurken yapmaması gereken ikinci tavır ise “yüzleştirmektir.” Yani ebeveyn o denli bir tavır stantlar ki o denli şeyler söyler, anlatır ki; aslında çocuğun onlara gereksinimi yoktur. Hatta tahminen de çocuğa sorsak anlatılan şeyi bilmek, öğrenmek dahi istemeyecektir. Tabi bir de çocuğun anlaması değerli. Sanki ebeveynin anlattıklarından çocuk ne anladı? Çocukların anlamayacağı, öğrenmek-bilmek dahi istemeyeceği bilgilerle çocuğu karşılaştırmak, çocuğa daha fazla ziyan verebilir.
Çocuklarla Vefatı Konuşurken Ebeveynin Dikkat Etmesi Gereken Tavırlar
Sevgili okurlarım ve sitemizin pahalı ziyaretçileri yinedan merhabalar. Elimden geldiğince yazılar yayınlamaya devam edeceğim. Çünkü sizlerden aldığım ağır ilgi beni bir daha sonraki yazımı yazmaya teşvik ediyor ve de heyecanlandırıyor. Evvelki yazımda da aktardığım üzere, çocuğa bir yakınının vefat haberini nasıl anlatırız, nasıl aktarırız ile ilgili bir yazı dizisi hazırlıyordum. Bugün yazı dizisinin ikinci kısmını sizlerle paylaşacağım. Mümkün mertebe anlaşılır ve sade bir lisan kullanmaya dikkat ediyorum. Sizleri kavramlara boğmadan ve de yormadan çabucak yazıma geçmek istiyorum.
Mevt teriminin temelini evvelki yazımda biraz oluşturmaya çalıştım. Artık ise genel olarak ebeveynlerin takındığı tavır ve davranışları konuşmak, aktarmak istiyorum. Ebeveynler vefat hakkında konuşurken iki çeşit uygun düşmeyen tavır sergilerler. Bunlardan birincisi “kaçınmak” yani ebeveyn çocuğa mevt haberini anlatmak istemiyor. Bu sebepten ötürü de ebeveyn değişik öykülere başvuruyor. olağan olarak ki anlatacak kişi yaşadığı o acıyı tahminen de çocuğunun üzülmesini engellemek isteyerek ikinci bir acının önüne geçmek isteyebilir. Lakin unutmayın anlatmak zati paylaşmaktır ve paylaşmak kişiyi rahatlatır. Çocuk jest-mimikleri okuma yeteneği fazlaca lakin epeyce gelişmiş bir biçimde doğar. ötürüsıyla çocuk müşahede yapar. Anne babasına bakar. Yüzü, ses tonu, duruşu ebeveynin üzüldüğünü gösteriyor. bu biçimde bu berbat bir şey olmalı ki anne babamın üzülmesine sebep oluyor diye düşünür. En düzgünü ben de konuşmayayım. Zira bu bahiste konuşmak anne babamı üzüyor. bu biçimdesi bir durum da çocuğun aslında daha fazla kaygılanmasına, neler hissettiğini ebeveyne söylemesine, aktarmasına mani olur. Unutmayın belirsizliğin verdiği endişe gerçeği duymaktan daha fazla çocuğa ziyan verebilir.
Ebeveynin vefat hakkında konuşurken yapmaması gereken ikinci tavır ise “yüzleştirmektir.” Yani ebeveyn o denli bir tavır stantlar ki o denli şeyler söyler, anlatır ki; aslında çocuğun onlara gereksinimi yoktur. Hatta tahminen de çocuğa sorsak anlatılan şeyi bilmek, öğrenmek dahi istemeyecektir. Tabi bir de çocuğun anlaması değerli. Sanki ebeveynin anlattıklarından çocuk ne anladı? Çocukların anlamayacağı, öğrenmek-bilmek dahi istemeyeceği bilgilerle çocuğu karşılaştırmak, çocuğa daha fazla ziyan verebilir.
Çocuklarla Vefatı Konuşurken Ebeveynin Dikkat Etmesi Gereken Tavırlar
Çocuklara vefatı anlatırken vefat sözünü kesinlikle kullanın. Ölen kişi için uyuyor, gitti üzere sözler yerine öldü demeniz yani örtbas edici, kaçamak sözler yerine net bir tabir kullanmanız daha hakikat olacaktır.
Mevti konuşurken; mevtin hayatın son evresi olduğunu ve ölenin hiç bir biçimde geri dönmeyeceğini söylemeniz daha güzel olacaktır.
Mevtin bedendeki tüm işlevlerin büsbütün durduğu manasına geldiğini söyleyin ve bu cümlenizi birazcık açın, örnekler verin, somutlaştırın; yani ölen kişi artık hissedemez, hareket edemez, bakılırsamez, duyamaz, dokunamaz, yiyemez, koklayamaz deyin. Bu örnekleme-somutlama çocuğun anlaması için yerinde bir davranış olacaktır.
Hastalandı ve öldü demeniz kâfi değildir. niye? Zira bu cümle çocukta hastalanmak epey makûs yahut hastalanmaktan korkmak ve bunun getireceği obsesif-kompulsif yansılarla çocuğun ömrü önemli bir biçimde değişebilir. Bunun yerine hastalanmanın aslında berbat bir şey olmadığını, bedenin bağışıklık sisteminin güçlenmesine katkı sağladığını ancak yavaşça hastalık ve ağır hastalıklar olduğunu anlatmaya çalışın. Bunları anlatalım ki çocuğun etrafındakilerinin yahut kendisinin her hastalandığında sanki ölecek miyim korkusuna kapılmasın.
Mevti hastalıkla ilişkilendirmemeye dikkat edeceğimiz üzere yaşlılıkla da ilişkilendirmeyelim. Yani yaşlandı ve öldü demeyelim. Hepimizin hatta dünyadaki tüm canlıların aslında bir ömür müddetlerinin olduğunu tabir edelim. Ayrıyeten insanların birçoklarının yaşlandığını lakin hepsinin uzun yaşamadığını da anlatmaya çalışmamız daha faydalı olacaktır.
Okul öncesi devir yani erken çocukluk periyodunda soyut fikirler daha gelişmemiştir. ötürüsıyla bilhassa de bu vakitteki çocuklarla vefatı konuşurken din ile mevti bağdaştırmamaya dikkat edelim. bu vakitteki çocuklar vefat ve dinin ansızın gündeme gelmesine karşı korkabilir. Yetişkinler bu biçimde şeyleri duyarken, dinlerken tahminen de rahatlarlar. Fakat bu vakitteki çocuk ürkebilir. Dikkat etmekte yarar var diye düşünüyorum.
bir daha bu vakitteki çocuklara mevti somutlaştırarak anlatmaya çalışmak epeyce daha yanlışsız olacaktır. Aslında tüm soyut kavramları mümkün mertebe somutlaştırarak anlatmak daha uygun olacaktır. Bu manada öldü sözü yerine artık hayatıyor demek daha uygun olabilir. Nefes almak, üşümek, yorulmak, acıkmak üzere metabolizmanın bedenin işlevlerinin sona ermesi formunda anlatabilirsiniz.
Çocuklar da öbür herkes üzere bir bilgiyi tekrar ede ede öğrenirler. O yeniden tekrar sorarsa lütfen siz de usanmadan bıkmadan tıpkı biçimde cevaplamaya uğraş gösterin.
kimi vakit ebeveynlerin vefat daha sonrasında meskenin türlü niçinlerle epey da uygun olmayacağını düşünüp, çocuğu konuttan uzaklaştırmaya çalıştığını gözlemliyorum. Bunun son derece yanlış olduğunu düşünüyorum. Zira bu biçimde bir davranış çocukta ayrılık anksiyetesi ve kaybetme korkusu geliştirebilir. Çocuk da o ailenin bireyi değil midir? bu biçimde çocuk da bu yas sürecini ailesi ile birlikte yaşamalıdır. Çocuklar da büyükler üzere yas tutabilir hatta meblağ da. Yas, beraberinde çocuğun arasındakini dökmesini sağlayabilir ve çocuğu bu manada tedavi edebilir.
Ağlamanın, üzülmenin hele de ölen birinin gerisinden ağlamanın, özlemenin ve de üzülmenin çok olağan olduğunu anlatmaya çalışın. ötürüsıyla bunun korkulacak bir şey olmadığını, korkulmaması gerektiğini söz etmeye çalışın. Siz de bu hislerinizi saklamayın ki çocuğunuz da bu hislerini sizle paylaşsın.
Çocuğunuzun vefat konusunu konuşmak için hazır mı istekli mi diye gözlemleyin lütfen. Baktınız ki bu biçimde bir isteği hatta bu biçimde teşebbüsleri var, sakin ve açık bir yaklaşımla karşılık vermek daha hakikat olacaktır.
Ölen kişiyi anımsamanın çeşitli yolları mevcuttur. Yeri geldiğinde fotoğraflarına bakılabilir, anıları konuşulabilir. bu türlü hisler paylaşılmış olur ve birbirinizi anlamış ve anlaşılmış olursunuz.
bir daha çocuğunuzla birlikte mezara gidip ağaç dikmek yahut kişi ile ilgi hatıra defteri oluşturmak da çocuğunuzun mevti daha kolay bir biçimde kabullenmesine ve beraberinde korkulmayacak bir şey olduğuna katkı sağlayacaktır. Mezarlığa gelmek istemiyorsa şayet baskı kurmayın, zorlamayın.
Çocuğunuza karşı dürüst olun. Hislerinizde, hissettiklerinizde, yaşadıklarınızda. Çocuktan gelen bir sorunun karşılığını bilmiyorsanız “bilmiyorum, ancak bunu senin için öğrenebilirim” deyin.
“Ölen bireyleri tekrar goremiyoruz ancak onlara hissettiğimiz, beslediğimiz sevgiyi-saygıyı daima hissederiz. İstersen birlikte fotoğraflarına bakıp konuşalım ne dersin?” üzere cümleler kurup onun yanında durduğumuzu, ve hislerimizi aktarmayı sağlayabiliriz.
Vefatı lütfen uykuya benzetmeyin. Ebeveynlerin yaptığın en büyük kusur diyebilirim. Bu niye tehlikeli anlatmaya çalışayım. Uyku ile bağdaştırırsa uyumaktan korkabilir yahut sevdiklerinin uyuduktan daha sonra yine uyanır mı ya da uyursa o da mı ölecek üzere telaşlara kapılabilir.
Sonsuzluğa uçmak üzere soyut cümleler kullanmayın.
Çocuğunuza kendisinin yalnız kalmadığını, ben seninleyim ve uzunca bir vakit senle birlikte yaşamayı planlıyorum iletisini aktarmayı, çaresiz olmadığını, onu seven insanların yanında kalmaya devam edeceğini aktarmaya çalışın, hissettirmeye çalışın.
Çocuğu ölen kişinin defin merasimine götürmemek daha uygun olacaktır.
Çocuklar genel manada kendilerini dünyanın merkeze koyduklarından dolayı etrafında gerçekleşen kimi olaydan kendilerini suçlayabilirler. Birinin vefatıyla de ilgili bu olabilir. Bu sebepten ötürü çocuğa bunun onla ilgili olmadığı, onun rastgele bir etkisinin olmadığı kesin bir lisanla söz edilmelidir.
Ağlama, çok kaygı, donup kalma yahut mevti reddetme üzere reaksiyonlar çocuğun yaşına ve kişilik özelliklerine bakılırsa değişen reaksiyonlardır. Bunun haricinde diğer yansılar de verir ki bu yansılar yas sürecini uzun vadeye yaydığını gösterir. Örneğin; içe periyot, kabuslar görme, iştahta değişiklikler, diğer bir sevdiğini kaybetme korkusu, uykuya dalmakta kuvvetlik çekme, parmak emme, öfkeli davranışlar, alt ıslatma, olduğundan farklı davranma. bu biçimde reaksiyonlarda bir psikologdan dayanak almak gerekir.
Nihayetinde mevt kişiyi travmatize eden bir olaydır. Yetişkinler de çocuk da kesinlikle bir psikologdan dayanak almaları gerekir.