Dizide Vakit isimli karakterin uyguladığı, ‘aile dizimi’ olarak isimlendirilen alternatif bir metotla, insanların sıkıntılarının kaynağının soy ağaçlarına dayandığı tarafında bir yaklaşım ön plana çıkarılmakta. Fakat dizide ‘’biz aile dizimi uyguluyoruz’’ üzere bir şey hiç söylenmiyor.
Peki nedir bu aile dizimi? Dizide nasıl ve ne emelle kullanılmış? Biraz spoiler vereceğim için kızmazsanız şayet haydi gelin, daima bir arada sinemanın incelemesine başlayalım.
Kanserli bir hastanın ferdi düzgünleşme seyahatine tüm toplumsal etrafının dahil olması, dizide toplu bir aydınlanma üzere işlenmiş.
Dizide, Sevgi karakterinin kanser hastası olduğunu görüyoruz. Arkadaşı Ada bir tabip ve Sevgi’nin hastalık süreciyle yakinen ilgileniyor. Olağan ki her şeyi bu biçimde ayrıntılı anlatmayacağım lakin dizide iplerin kopuş noktasının nereden çıktığı, niye aile diziminin işlendiğini (birazdan ne olduğunu açıklayacağım) anlatmak için yol yapıyorum.
Sevgi, kanser durumu berbata gittiği için kendi başına çeşitli araştırmalar yapar ve Cunda’da insanların hastalıklarının ardındaki niçinin duygusal sorunlar olduğuna inanan, buna yönelik de insanlara tıbbi olmayan düzgünleştirici çalışmalar yapan birini bulur. Bunun üzerine Sevgi ve arkadaşları, Cunda’ya sarfiyatlar. Asıl problem de bu biçimdece başlamış olur, Sevgi’nin etrafındaki tüm beşerler, Cunda’da yaşayan Vakit isimli karakterin önderliğinde kendileri, yaşadıkları, geçmişleri ve aile kökleri hakkında aydınlanmaya başlarlar. İşte bu kademeden daha sonra dizide, son vakit içinderda kentli insan için ön plana çıkan popülist terapi hallerinden olan aile diziminin ele alınış biçimini tartışıyor olacağız.
Aile dizimi, Alman psikoterapist Bert Hellinger’a ilişkin bir terapi prosedürü.
Aile dizimi terimini birinci vakit içinderda Adler (1927) ortaya atıyor. Yani bu kavramlar ile aile sistemindeki tüm üyelerin, bir vazifesi olduğu tanımlanmak isteniyor. Adler’ın tanımladığı sistemdeki aile takımyıldızında, ebeveynler, çocuklar ve geniş aile mevcut. Aile diziminin terapi uygulamasına dönüşmesi ise 90’lı senelerda karşımıza çıkıyor.
Aile dizimi uygulamasına göre aile, jenerasyonlar boyunca birbirlerine görünmez ağlarla bağlıdır, bu niçinle de ailenin ruhu bir bütündür ve tüm üyeler tarafınca hissedilir. bu biçimdece bireyin içine doğduğu aile, bireyi şekillendirir. Aile sistemindeki bir kişinin mukadderatı, öbür aile üyesinin bahtına bağlıdır anlayışı mevcuttur. Aslında bir psikoterapistin uyguladığı prosedür bulunmasına karşın içerisinde spiritüel öğretiler taşıdığını gorebilirsiniz.
Çünkü aile dizimine nazaran, ruhsal tekâmül (ilerleme) sürecinde ruhun vücuda büründüğü ailedeki tüm bireyler, birbirlerini seçerek dünyaya gelmiş. Bu tekâmül seyahatinde da tüm aile üyeleri birbirinden bir şeyler öğrenecektir fikri ön plana çıkar. Hellinger, ruhsal rahatsızlıkların birçoklarına, köken ailede yaşanan sorunların niye olduğunu tabir ediyor.
Aslında bu uygulama psikodrama üzere fakat tam olarak değil.
Aile diziminin uygulanabilmesi için aile üyelerinizin hayatta bulunmasına gerek yok. Kişinin farkında olmadan yaşadığı problemli döngüleri kırabilmesi için yalnızca bir farkındalığa muhtaçlığı var. Kişinin, bunu kazanabilmesi için de dizide Zaman’ın uyguladığı üzere, grup terapisi işleyişinin olması lazım.
Bu uygulamayı psikodramaya benzetmek mümkün ancak bir daha de bu uygulamada, psikodramada olduğu üzere muhakkak bir durum yahut davranış sergilenmiyor. Misal dizide gördüğünüz üzere, uygulamaya katılan herkes istediği bir yere geçip oturuyor daha sonra da danışan kişinin, uygulayıcı rehbere verdiği bilgiler ışığında başka bireyler ayağa kalkarak anne, baba, kardeş vb. üzere rollere bürünüyorlar. daha sonra çalışma esnasında, aile üyelerini temsil eden şahıslar, aile soy ağacının yaşadığı tecrübeleri ortaya döküyor ve danışan kişi geçmişine dair bir farkındalık yaşıyor. Bu süreçte en değerli soru, Vakit karakterinin oyunculara daima sorduğu, ‘’ne hissediyorsun?’’ sorusu.
bu biçimdelikle o an, bir kişinin aile geçmişini canlandıran oyuncular, hissettiklerini söyleyerek ailenin geçmiş örüntüsüne dair bir bilgiyi açığa çıkarmış oluyor. Vakit karakteri, yani uygulayıcı rehber çeşitli yönlendirmeler yaparak danışan kişinin aile geçmişini kabul etmesini sağlıyor, bu biçimdelikle meselelerin çözüleceği düşünülüyor. Lakin Vakit karakteri hiç bir vakit bu pratiği nasıl ve ne biçimde uygulamaya geçirdiğinden bahsetmiyor.
Aile üyeleri nasıl oluyor da geçmişte bir aile üyesinin yaşadığı duyguyu hissedip dışa vurabiliyor, örneğin bunlardan hiç net olarak bahsedilmiyor. Yalnızca bir şov canlandırılıyor, güya topluca ritüel yapılıyormuş üzere. Midsommar (Ritüel) sinemasındaki Florence Pugh ve nedimelerin kolektif ağlama sahnesinde olduğu üzere lakin alışılmış ki daha farklı olarak güya her insanın içine birden birebir olayın hissiyatı giriyormuş üzere hissedebiliyorsunuz izlerken…
Aslında çağdaş şifacılığı öne çıkaran bu tip uygulamalar New Age akımının birer örneği.
20. yüzyılın sonlarında, 2. Dünya Savaşı daha sonrasındaki toplumsal beklentinin karşılanmaması, çağdaş hayata yönelik algılama biçimi değiştirdi ve New Age hareketi ortaya çıktı. özetlemek gerekirse beşerler, çağdaş hayatın getirdiği hayat üslubuna reaksiyon gösterdiler ve klâsik dinlerin toplumsal hayatta etkisinin de çok azaldığını gördükleri için ortaya çıkan inanç boşluklarını doldurmak istediler. İnsanların ruhsal boşluklarını doldurmak için aradıkları alternatiflerin hepsini New Age çatısı altında toplayabiliyoruz.
Şimdi bunu niye anlattım, diziyle irtibatı nedir, onu açıklamak gerekirse, aile diziminin de bir New Age uygulaması olduğunu söyleyerek kelama başlamak istiyorum. Genelde New Age pratiklerinde, günümüz kapitalizminin rekabetçi ve sıkıntı hayatına rağmen Hint, Uzak Doğu öğretileriyle harmanlanmış bir maneviyat anlayışı vardır. Bu tip pratiklerin de günümüzde ‘şahsi gelişim, kendini bulma, yüklerinden kurtulma’ söylemi içerisine dahil edilerek çok tanınan hale getirildiğini görüyoruz.
Şimdi spoiler vermek zorundayım; dizide gördüğünüz üzere Sevgi kanser, bu niçinle onun sistemli olarak tıbbi denetime, nezarete ve ilaçlarına gereksinimi var. Vakit karakteri, kendisine aile dizimi uyguladığında kanser hastalığının kök niçininin, babasının gözleri önünde öldürülmesi olduğu ortaya çıkıyor. Sevgi, Zaman’la yaptığı bu uygulamadan epey keyif alıyor ve büsbütün Cunda’ya yerleşerek ilaçlarını almayı bırakıyor. Bir de işin ilginci Sevgi, Vakit Bey’le tanıştıktan bir müddet daha sonra güzelleşiyor ve analiz sonuçları pak çıkıyor. Hatta Sevgi daima, etrafındaki tüm sorunu olan, hastalığı olan şahısların Vakit Bey’le görüşmesi gerektiğini söz ediyor. İşte tüm bu spoiler uğruna verdiğim ayrıntılarda, zihin, vücut, hisler ve ruhun bir bütün olarak ele alındığı bir New Age yaklaşımı olan holistik sıhhat anlayışının öne çıkarıldığını görmüş oluyoruz.
Burada eleştirilmesi gereken noktanın, niye kanser üzere kıymetli bir hastalığın bu biçimdesi bir tedaviyle iyileştirilebileceğine dair bir yaklaşımın benimsendiği diye düşünüyorum. Lakin bir daha de Sevgi, tıbbi ilaçlarını almayı bıraktığı ve artık hekim denetimlerine gitmediği için dizinin sonlarına gerçek bir daha kanser nüks ediyor. bu biçimdece senaryonun burada biraz daha mantıklı işlediğini bakılırsabiliyoruz. esasen senelerca kemoterapi almış, tertipli denetimlerine gitmiş ancak bir daha de iyileşemeyen biroldukça kanser hastası varken modern tıbbı büsbütün bırakıp yalnızca holistik anlayışa yönelmek pek de mantıklı olmazdı.
Ada karakteri ise adeta bir bilim neferi lakin sonunda bir daha de cetlerinin geçmişini öğrenme merakına yenik düşüyor.
Doktor olan Ada karakteri, Zaman’ın yaptığı bu sisteme sonuna kadar inanmayıp direniyor ve buna karşılık bilimi savunuyor. Fakat en sonunda kendi öfke sorununun, annesiyle ve partnerleriyle yaşadığı sıkıntıların kökeninde, Zaman’ın dediği üzere bir aile travması olabileceğini düşünüyor. bu biçimdece dizinin sonlarına yanlışsız Ada karakterinin de artık Zaman’a inananlar ortasına girdiğini görüyoruz. Bu örnekler ile dizide alt bildiri olarak bilimin bile belli konularda açıklayamadığı durumlar olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerektiği vurgulanıyor olabilir.
Üstelik Zaman’ın evvelden hekim olması ve şu an bu işlerle uğraşması, Ada’nın gözünde Zaman’ın otoritesini daha da artırıyor. Sonuçta ne de olsa tıbbın toplumsal hayatta her daim hegemonik-üstün bir pozisyonu bulunuyor. Zira tıp yaşatma odaklı bir anlayışa sahiptir ve tıp alanına bu anlayış niçiniyle sorgulanamaz bir misyon yüklenir. bu biçimdelikle Vakit, evvelden hekimse ve artık daha alternatif bir metotla insanlara şifa veriyorsa bu durumun toplumda kabul görmesinin daha kolay olacağını anlayabiliyorsunuz. Aile travması, kök aile, atalar, şifalanma üzere hususlara ilgiliyseniz, bu dizi ilginizi çekebilir lakin hastalıklara daha realist bir yaklaşımla bakıyorsanız pek de ilginizi çekmeyebilir.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4
Peki nedir bu aile dizimi? Dizide nasıl ve ne emelle kullanılmış? Biraz spoiler vereceğim için kızmazsanız şayet haydi gelin, daima bir arada sinemanın incelemesine başlayalım.
Kanserli bir hastanın ferdi düzgünleşme seyahatine tüm toplumsal etrafının dahil olması, dizide toplu bir aydınlanma üzere işlenmiş.
Dizide, Sevgi karakterinin kanser hastası olduğunu görüyoruz. Arkadaşı Ada bir tabip ve Sevgi’nin hastalık süreciyle yakinen ilgileniyor. Olağan ki her şeyi bu biçimde ayrıntılı anlatmayacağım lakin dizide iplerin kopuş noktasının nereden çıktığı, niye aile diziminin işlendiğini (birazdan ne olduğunu açıklayacağım) anlatmak için yol yapıyorum.
Sevgi, kanser durumu berbata gittiği için kendi başına çeşitli araştırmalar yapar ve Cunda’da insanların hastalıklarının ardındaki niçinin duygusal sorunlar olduğuna inanan, buna yönelik de insanlara tıbbi olmayan düzgünleştirici çalışmalar yapan birini bulur. Bunun üzerine Sevgi ve arkadaşları, Cunda’ya sarfiyatlar. Asıl problem de bu biçimdece başlamış olur, Sevgi’nin etrafındaki tüm beşerler, Cunda’da yaşayan Vakit isimli karakterin önderliğinde kendileri, yaşadıkları, geçmişleri ve aile kökleri hakkında aydınlanmaya başlarlar. İşte bu kademeden daha sonra dizide, son vakit içinderda kentli insan için ön plana çıkan popülist terapi hallerinden olan aile diziminin ele alınış biçimini tartışıyor olacağız.
Aile dizimi, Alman psikoterapist Bert Hellinger’a ilişkin bir terapi prosedürü.
Aile dizimi terimini birinci vakit içinderda Adler (1927) ortaya atıyor. Yani bu kavramlar ile aile sistemindeki tüm üyelerin, bir vazifesi olduğu tanımlanmak isteniyor. Adler’ın tanımladığı sistemdeki aile takımyıldızında, ebeveynler, çocuklar ve geniş aile mevcut. Aile diziminin terapi uygulamasına dönüşmesi ise 90’lı senelerda karşımıza çıkıyor.
Aile dizimi uygulamasına göre aile, jenerasyonlar boyunca birbirlerine görünmez ağlarla bağlıdır, bu niçinle de ailenin ruhu bir bütündür ve tüm üyeler tarafınca hissedilir. bu biçimdece bireyin içine doğduğu aile, bireyi şekillendirir. Aile sistemindeki bir kişinin mukadderatı, öbür aile üyesinin bahtına bağlıdır anlayışı mevcuttur. Aslında bir psikoterapistin uyguladığı prosedür bulunmasına karşın içerisinde spiritüel öğretiler taşıdığını gorebilirsiniz.
Çünkü aile dizimine nazaran, ruhsal tekâmül (ilerleme) sürecinde ruhun vücuda büründüğü ailedeki tüm bireyler, birbirlerini seçerek dünyaya gelmiş. Bu tekâmül seyahatinde da tüm aile üyeleri birbirinden bir şeyler öğrenecektir fikri ön plana çıkar. Hellinger, ruhsal rahatsızlıkların birçoklarına, köken ailede yaşanan sorunların niye olduğunu tabir ediyor.
Aslında bu uygulama psikodrama üzere fakat tam olarak değil.
Aile diziminin uygulanabilmesi için aile üyelerinizin hayatta bulunmasına gerek yok. Kişinin farkında olmadan yaşadığı problemli döngüleri kırabilmesi için yalnızca bir farkındalığa muhtaçlığı var. Kişinin, bunu kazanabilmesi için de dizide Zaman’ın uyguladığı üzere, grup terapisi işleyişinin olması lazım.
Bu uygulamayı psikodramaya benzetmek mümkün ancak bir daha de bu uygulamada, psikodramada olduğu üzere muhakkak bir durum yahut davranış sergilenmiyor. Misal dizide gördüğünüz üzere, uygulamaya katılan herkes istediği bir yere geçip oturuyor daha sonra da danışan kişinin, uygulayıcı rehbere verdiği bilgiler ışığında başka bireyler ayağa kalkarak anne, baba, kardeş vb. üzere rollere bürünüyorlar. daha sonra çalışma esnasında, aile üyelerini temsil eden şahıslar, aile soy ağacının yaşadığı tecrübeleri ortaya döküyor ve danışan kişi geçmişine dair bir farkındalık yaşıyor. Bu süreçte en değerli soru, Vakit karakterinin oyunculara daima sorduğu, ‘’ne hissediyorsun?’’ sorusu.
bu biçimdelikle o an, bir kişinin aile geçmişini canlandıran oyuncular, hissettiklerini söyleyerek ailenin geçmiş örüntüsüne dair bir bilgiyi açığa çıkarmış oluyor. Vakit karakteri, yani uygulayıcı rehber çeşitli yönlendirmeler yaparak danışan kişinin aile geçmişini kabul etmesini sağlıyor, bu biçimdelikle meselelerin çözüleceği düşünülüyor. Lakin Vakit karakteri hiç bir vakit bu pratiği nasıl ve ne biçimde uygulamaya geçirdiğinden bahsetmiyor.
Aile üyeleri nasıl oluyor da geçmişte bir aile üyesinin yaşadığı duyguyu hissedip dışa vurabiliyor, örneğin bunlardan hiç net olarak bahsedilmiyor. Yalnızca bir şov canlandırılıyor, güya topluca ritüel yapılıyormuş üzere. Midsommar (Ritüel) sinemasındaki Florence Pugh ve nedimelerin kolektif ağlama sahnesinde olduğu üzere lakin alışılmış ki daha farklı olarak güya her insanın içine birden birebir olayın hissiyatı giriyormuş üzere hissedebiliyorsunuz izlerken…
- Görsel: Midsommar (Ritüel) filmi
Aslında çağdaş şifacılığı öne çıkaran bu tip uygulamalar New Age akımının birer örneği.
20. yüzyılın sonlarında, 2. Dünya Savaşı daha sonrasındaki toplumsal beklentinin karşılanmaması, çağdaş hayata yönelik algılama biçimi değiştirdi ve New Age hareketi ortaya çıktı. özetlemek gerekirse beşerler, çağdaş hayatın getirdiği hayat üslubuna reaksiyon gösterdiler ve klâsik dinlerin toplumsal hayatta etkisinin de çok azaldığını gördükleri için ortaya çıkan inanç boşluklarını doldurmak istediler. İnsanların ruhsal boşluklarını doldurmak için aradıkları alternatiflerin hepsini New Age çatısı altında toplayabiliyoruz.
Şimdi bunu niye anlattım, diziyle irtibatı nedir, onu açıklamak gerekirse, aile diziminin de bir New Age uygulaması olduğunu söyleyerek kelama başlamak istiyorum. Genelde New Age pratiklerinde, günümüz kapitalizminin rekabetçi ve sıkıntı hayatına rağmen Hint, Uzak Doğu öğretileriyle harmanlanmış bir maneviyat anlayışı vardır. Bu tip pratiklerin de günümüzde ‘şahsi gelişim, kendini bulma, yüklerinden kurtulma’ söylemi içerisine dahil edilerek çok tanınan hale getirildiğini görüyoruz.
Şimdi spoiler vermek zorundayım; dizide gördüğünüz üzere Sevgi kanser, bu niçinle onun sistemli olarak tıbbi denetime, nezarete ve ilaçlarına gereksinimi var. Vakit karakteri, kendisine aile dizimi uyguladığında kanser hastalığının kök niçininin, babasının gözleri önünde öldürülmesi olduğu ortaya çıkıyor. Sevgi, Zaman’la yaptığı bu uygulamadan epey keyif alıyor ve büsbütün Cunda’ya yerleşerek ilaçlarını almayı bırakıyor. Bir de işin ilginci Sevgi, Vakit Bey’le tanıştıktan bir müddet daha sonra güzelleşiyor ve analiz sonuçları pak çıkıyor. Hatta Sevgi daima, etrafındaki tüm sorunu olan, hastalığı olan şahısların Vakit Bey’le görüşmesi gerektiğini söz ediyor. İşte tüm bu spoiler uğruna verdiğim ayrıntılarda, zihin, vücut, hisler ve ruhun bir bütün olarak ele alındığı bir New Age yaklaşımı olan holistik sıhhat anlayışının öne çıkarıldığını görmüş oluyoruz.
Burada eleştirilmesi gereken noktanın, niye kanser üzere kıymetli bir hastalığın bu biçimdesi bir tedaviyle iyileştirilebileceğine dair bir yaklaşımın benimsendiği diye düşünüyorum. Lakin bir daha de Sevgi, tıbbi ilaçlarını almayı bıraktığı ve artık hekim denetimlerine gitmediği için dizinin sonlarına gerçek bir daha kanser nüks ediyor. bu biçimdece senaryonun burada biraz daha mantıklı işlediğini bakılırsabiliyoruz. esasen senelerca kemoterapi almış, tertipli denetimlerine gitmiş ancak bir daha de iyileşemeyen biroldukça kanser hastası varken modern tıbbı büsbütün bırakıp yalnızca holistik anlayışa yönelmek pek de mantıklı olmazdı.
Ada karakteri ise adeta bir bilim neferi lakin sonunda bir daha de cetlerinin geçmişini öğrenme merakına yenik düşüyor.
Doktor olan Ada karakteri, Zaman’ın yaptığı bu sisteme sonuna kadar inanmayıp direniyor ve buna karşılık bilimi savunuyor. Fakat en sonunda kendi öfke sorununun, annesiyle ve partnerleriyle yaşadığı sıkıntıların kökeninde, Zaman’ın dediği üzere bir aile travması olabileceğini düşünüyor. bu biçimdece dizinin sonlarına yanlışsız Ada karakterinin de artık Zaman’a inananlar ortasına girdiğini görüyoruz. Bu örnekler ile dizide alt bildiri olarak bilimin bile belli konularda açıklayamadığı durumlar olduğu gerçeğini kabul etmemiz gerektiği vurgulanıyor olabilir.
Üstelik Zaman’ın evvelden hekim olması ve şu an bu işlerle uğraşması, Ada’nın gözünde Zaman’ın otoritesini daha da artırıyor. Sonuçta ne de olsa tıbbın toplumsal hayatta her daim hegemonik-üstün bir pozisyonu bulunuyor. Zira tıp yaşatma odaklı bir anlayışa sahiptir ve tıp alanına bu anlayış niçiniyle sorgulanamaz bir misyon yüklenir. bu biçimdelikle Vakit, evvelden hekimse ve artık daha alternatif bir metotla insanlara şifa veriyorsa bu durumun toplumda kabul görmesinin daha kolay olacağını anlayabiliyorsunuz. Aile travması, kök aile, atalar, şifalanma üzere hususlara ilgiliyseniz, bu dizi ilginizi çekebilir lakin hastalıklara daha realist bir yaklaşımla bakıyorsanız pek de ilginizi çekmeyebilir.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4